Çocuklarda Dil Gelişimi Gecikmesi ve Ailelere Öneriler

Sağlıklı Dil Gelişimi Seyri Nasıldır?  

• Bebek için iletişim sadece sözlü değil jest ve mimikler ile doğumdan itibaren başlar. Yapılan araştırmalar çocuğun sesleri daha anne karnındayken duyduğunu ortaya koymuştur.
• Birinci yaşın son zamanlarına kadar bebeğin ilk sözcükleri ortaya çıkmamasına rağmen, bebek doğumdan itibaren yüz ifadeleri, ağlama, mırıldanma, hırıltı, homurtu, esneme ve diğer seslerle sözel olmayan şekilde iletişim kurmaktadır.
• Çocuğun gelişimi devam ettikçe hırıltı ve homurtu şeklinde çıkan sesler zamanla anlamlaşmaya başlar.
• Anne/babanın bebeğine gösterdiği davranışlar ağlama, gülümseme ve bunların vücuduna yansıttığı hareketlerle iletişimi başlatmış olur. Devamında anne/babanın çıkardığı sesleri taklit etmesi ile dil gelişim göstermeye başlar.
• Gereksinimlerini ve isteklerini yalnızca ağlayarak anlatmaya çalışan bir bebeğin; rüyalarını anlatan, şaka yapan ve sürekli soru soran bir çocuğa dönüşmesi mükemmel bir süreçtir.
• Kendini sözcüklerle ifade etmeye başlayan çocuk, kendi özerkliğinin farkına varmaya başlamaktadır.
• Çocuk, çevreyle iletişim sonucu ister bilişsel süreçler, ister taklit, isterse model alma gibi yollarla dil kazanımını elde eder.

Çocukta Dil Gelişim Evreleri

• 1-2 Ay: Annenin sesine ve insan sesine tepki verir. Herhangi bir istek ya da problemi olduğunda bunu ağlayarak belirtir ve değişik sesleri ayırt etmeye başlar.
• İlk dört ay: Farklı sesleri ayırt edebilir.
• 4-8 Ay: Seslere karşı tepki verir. Başkalarının konuşmalarına hırıltı ile cevap verir. Farklı ses tonlarını algılar ve bununla birlikte duyduğu sesleri taklit etmeye başlar. Sesli ve sessiz harfler içeren tek heceler ile agulamalar başlar. Altıncı aydan sonra "ba-ba-ba" gibi hece yinelemeleri başlar.
• Dokuzuncu aya kadar: Ağlar, gülümser, ünlü sesleri çıkarır. Elini uzatır; verme, işaret etme, gösterme hareketleri yapar.
• 9-12 Ay: Yetişkinlere benzer ses tonu çıkarmaya başlar, kelime hazinesi duyduklarına paralel olarak gelişir. 12 aylık bebek 5-10 kelime hafızası olur ve ilerleyen ilk altı ayda bu iki katına çıkar.
• 1-2 Yaş: Bir iki sözcüklü cümleler kurar. Sözcük dağarcığı 200'e ulaşır. Olumsuz cümleler ve soru cümleleri oluşturur.
• 2-3 Yaş: Bu dönem çocuğun kelime hazinesinin hızla arttığı dönemdir. Çocuk üç-dört kelimelik cümleler kurar ve iki yaşında yaklaşık 250 kelime hazinesine sahip olur ve bu üçüncü yaşta 1000 kelimeye kadar çıkabilir.
• 3-5 Yaş: Soru sorulduğunda gerekli cevabı verir. Konuşurken konuları değiştirebilir. Kendi kendine soru-cevap diyalogları oluşturur. Sorunları çözebilmek ya da istediği cevaplara ulaşabilmek için kendi kendine konuşabilir. Bir fikri bir cümleye indirebilir ve “Neden” ve “Niçin” soruları sorabilir.
• 5-6 Yaş: Dili kullanmada pek fazla sorunu kalmamıştır. Edilgen yapılı cümleler kurabilir. “Çünkü”, “Bu nedenle”, “Sonra”, “Ama”, “Sadece”, “Hala”, “Henüz”, “Çoktan” gibi sözcükler kullanarak duygu ve düşüncelerini ifade edebilir.

Sık Sorulan Sorular

• Oğlum 4 yaşında istediklerini işaret ederek gösteriyor. 4-5 kelimesi var. Söylediklerini bizden başka kimse anlamıyor…
• Oğlum şu an 25 aylık. Dil gelişimi 1 buçuk yaşına kadar gayet iyi ilerliyordu. 10 üzerinde kelime söyleyebiliyordu. Zamanla dil gelişimi durdu. Bu bir süreç geçer diye düşündük. Fakat 2 yaşına geldiği halde hala dil gelişimi zayıf…
• Oğlum 29 aylık konuşmuyor. Adına seslenildiğinde canı isterse bakıyor.  Yeni yeni sesler çıkarıyor.  2 haftadır ‘bab bab ded ded ma ma’ gibi …
• Merhaba
  Oğlum 3,5 yaşında. Konuşması anlaşılır değildi fakat baya düzelmeye başladı ama şöyle bir durum çok hızlı konuşuyor konuşmasının bazıları net bazıları anlamsız 3 kelimelik net cümle çok az kuruyor…

Gecikmiş Konuşma Nedir

• Çocukların gelişim aşamaları birbirinden farklı seyirde izleyebilir.
• Fakat bütün çocuklar bu sağlıklı gelişim aşamalarından geçerek sağlıklı seyri takip ederler.
• Çocuğun içinde bulunduğu yaşa göre dil gelişiminde önemli gecikmeler varsa veya yaşına göre sağlıklı gelişim gösteriyor birden konuşmasında gecikme gözlemliyorsanız mutlaka çocuk psikiyatrisi ya da çocuk nöroloji hekimlerine gidilmelidir.

Dil Gelişimini Olumsuz Etkileyen Durumlar:

• Çocuk ailenin dil kurallarını benimser. Bu yüzden anne ve babalar çocukları ile bebek gibi konuşmamalıdırlar.
• Çocukların gelişimine olumsuz etkileyen çevrelerinden duyarak taklit etmeleri gereken durumda maruz kalınan yapay sese sahip televizyon ve telefon gibi aletler çocukların dil gelişimini olumsuz etkilemektedir.
• Az konuşulan evde, kitap okunmayan evde çocuk dil gelişimini sağlıklı tamamlayamaz.
• Bebeğin doğduğu andan itibaren en fazla konuşmaya, iletişime ihtiyaç duyduğu dönemde bebekle ilgilenilmemesi, uyarıcı verilmemesi gecikmiş konuşmaya sebep olabilir.
• Evde yabancı bir dilin konuşulması, konuşulan dilin kalitesiz oluşu konuşmayı kazanma ve pekiştirme döneminde çocukla ilgilenen birisinin olmaması çocuğun dil gelişimini geciktirir.
• Ailede yaşanan travma (anne/babanın vefatı vb.) çocuğun içine kapanmasına neden olabilir. Bu gibi durumlarda çocukların dil gelişimi olumsuz etkilenebilmektedir.

Dil Gelişimini Desteklemek İçin:

• Doğumdan itibaren bebeğinizle ne kadar konuşursanız, onunla iletişim kurarsanız bebeğinizi konuşmaya o derece teşvik edersiniz. Sohbet edilmesi hem dil gelişimini hem de çocuğun topluma hazırlıklı olmasını sağlar. Çevre ve özellikle anne tarafından çocuğa sunulan sözel uyaran zenginliği dil gelişimini olumlu etkiler. Erken bebeklik döneminde bebek-anne arasındaki duygusal iletişim öncelikle yüz yüze bakma, vücut duruşu, dokunma, karşılıklı bakış, ses çıkarma ve duygulanımın paylaşılması ile olur.
• Çocuk ailenin dil kurallarını benimser. Bu yüzden anne ve babalar çocukları ile bebek gibi konuşmamalıdırlar ve konuşurken dil kurallarına uygun olarak konuşmalıdırlar.
• Çocuk çevreyi taklit ederek büyür. Çocuk doğru kelime ve cümleler kurduğunda ödüllendirilmelidir.
• Çocuğunuza sık sık çocuk şarkıları, tekerlemeler, parmak oyunları söyleyebilirsiniz.
• Zihinsel gelişimi desteklemek için en önemli faktör çocuk kitaplarıdır. Nitekim zihinsel gelişim ile paralellik gösteren dil gelişimi içinde çocuk kitabı okumanın faydaları çok fazladır. Çocuklar yaşına uygun kitaplar okunduğunda dil gelişimin hızla ilerlediği görülmektedir.
• Çocuğunuza çevrenizdekiler hakkında konuşmak onun da yorum yapma becerisini geliştirir.
• Ayna karşısında dil oyunları yapabilirsiniz.
• Hayvan seslerini, taşıt seslerini çevrenizdeki sesleri dinleyin ve taklit etmeye çalışın.
• Çocuk çevre ile ne kadar erken iletişime girerse dil gelişimi o kadar fazla olur. Çocuğunuzun akranlarının yanında dil gelişimi olumlu etkilenecektir. Bunun için Muzipo Kids dil gelişimini destekler.
• Oyun, çocuğun dil kapasitesinin gelişmesine fırsat verir. Canlı bir oyun ortamında çocuk, yeni sözcükler öğrenir, daha düzgün ve kurallı cümleler kurar. Öğrendiği sözcüklerle arkadaşlarına bir şeyler anlatmayı, kendisine anlatılanları anlamayı, bu yolla da dili kullanmayı öğrenir. Konuşma becerisi artar, kelime dağarcığı gelişir.
• Çocuğun yaşıtları ile oyun ve hareket gruplarına girmesi, gezip görmesi ve düşüncesini söylemesi gibi fırsatlar çocuğun erken ve düzgün dil gelişimini sağlayacaktır.
• Dil gelişiminin çocuğa doğduğu andan itibaren bilinçli olarak verilmesinin gelecekte dil gelişimini arttıracaktır.

Psikolog Sena Karaduman